در کتاب ها و مقالات مختلف تعریفهای متعددی از تبلیغات آمده است، برای مثال به چندین تعریف تبلیغات اشاره می کنیم :
تبلیغات فرآیند روشن ارائه اطلاعات مناسب در مورد کالاها و خدمات به مشتریان و ترغیب و متقاعد کردن مؤثر مخاطبان به خرید کالاها و خدمات میباشد (متولی 1372) . و یا در تعریفی دیگر، تبلیغات را، ارائه غیر شخصی اطلاعات که معمولاً برای آن هزینه ای پرداخت میشود و اغلب با هدف ترغیب برای خرید کالاها، خدمات و یا ایده از سوی افرادی مشخص و توسط رسانههای مختلف انجام میپذیرد، تعریف نمودهاند (تافلینگر 1996).
تبلیغات از طریق رسانههای مختلفی انجام می گیرد که از آن جمله میتوان به روزنامهها ، مجلات، رادیو، تلویزیون و غیره اشاره کرد . چندی است که رسانهای جدید به نام اینترنت، به جمع رسانههای مورد استفاده تبلیغات اضافه شده است. رشد تبلیغ در اینترنت نسبت به تبلیغ در رسانه های سنتی، از سرعت بسیار بیشتری برخوردار بوده است. چرا که پس از گذشت 38 سال از پیدایش رادیو، تعداد استفادهکنندگان آن به 50 میلیون نفر رسید، تلویزیون 13 سال پس از پیدایش این حد نصاب را کسب کرد و اما اینترنت تنها با گذشت 4 سال توانسته به این حد دست پیدا کند.
تبلیغات اینترنتی به استفاده از اینترنت به عنوان یک کانال و وسیله ارتباطی برای ارسال تبلیغات در محیط وب اشاره دارد . در تعریفی دیگر، نمایش دادن نامها و علائم تجاری، شعارها و تصاویر تبلیغاتی در سایتهای پربیننده و پر بازدید اینترنت، به نحوی که به تحقق اهداف تبلیغات نزدیک شود . در فرایند تهیه و اجرای تبلیغات اینترنتی، شرکتهای تبلیغاتی، ناشران اینترنتی، تبلیغدهندگان که شامل سازمانها و شرکتهای تولیدی و خدماتی می شوند، درگیرند.
تبلیغات اینترنتی از زمان پیدایش (سال 1994) تا سال 2000 شاهد رشد بسیار زیادی بوده است. بصورتی که حجم درآمد تبلیغات اینترنتی از رقم 267 میلیون دلار در سال 1996 به رقم 8087 میلیون دلار در سال 2000 رسیده است. ولی در بین سالهای 2001 و 2002 این صنعت شاهد رشد منفی بوده است. روند رشد در سال 2003 تغییر جهت داده و دوباره شاهد رشد مثبتی چشمگیری بوده است .
تبلیغات اینترنتی ابعاد مختلفی را در بر میگیرد ؛ در ابن بخش ابعاد مختلف تبلیغات اینترنتی را شرح می دهیم :
مدل کسب و کار به یک ایده تجاری و برنامه استراتژیک در مورد نحوه به دست آوردن پول برای یک کسب و کار اشاره دارد. تبلیغ اینترنتی تاثیر گذار باید دارای مدل کسب و کار مناسبی باشد که سبب موفقیت آن کسب و کار شود. از جمله مدلهای کسب و کار تبلیغات اینترنتی میتوان به موارد زیر اشاره نمود :
براساس این مدل از کسب و کار، ناشران اینترنتی موظف هستند با ارائه محتوای ارزشمند و مهم برای مخاطبین خود، ترافیک و بازدید سایت خود را افزایش دهند. تلاش اصلی مدیران سایتهای اینترنتی در این مدل باید معطوف به فراهم آوردن مطالب جالب و جذاب برای افزایش ترافیک سایت باشد .
در این مدل کسب و کار ، ناشران اینترنتی خدمات متنوعی را برای مخاطبین فراهم می کنند که از آن جمله میتوان به فراهم آوردن امکان استفاده از پست الکترونیک، اتاقهای گفتگو و یا پیغام رسانها اشاره کرد. در این روش میزان موفقیت سایت به کیفیت خدمات ارائه شده بستگی دارد چرا که تعداد استفاده کنندگان از این خدمات با میزان کسب درآمد تبلیغاتی این شرکتها رابطه مستقیم دارد. از سایتهای معروف در این زمینه میتوان به سایت AOL اشاره کرد.
سایتهای مبتنی بر این مدل با فراهم کردن امکان جستجو در میان سایتهای گوناگون و طبقهبندی آن سایتها براساس محتوا، خدماتی را به کسانی که در جستجوی موضوع یا مطلب خاصی هستند ارائه میکند. یکی از سایتهای بسیار معروف در این زمینه میتوان یاهو را نام برد.
شرکتهای این دسته از کسب و کار به کسانی که تمایل دارند در اینترنت تبلیغ نمایند، خدماتی را ارائه میدهند. این خدمات شامل طراحی تبلیغ و کمک به یافتن مکان مناسب جهت نمایش تبلیغ برای دیده شدن میباشد. بسیاری از این شرکتها حتی خدمات ردگیری تبلیغات و نیز اندازهگیریهای مربوط به اثر بخشی و تاثیرگذاری تبلیغات را نیز انجام میدهند. از جمله شرکتهای این گروه میتوان به "دابل کلیک" اشاره نمود.
شرکتهای این گروه فضاهای ناشران اینترنتی را در معرض خرید تبلیغ دهندگان قرار میدهند و پس از خرید یا اجاره آن فضاها از سوی تبلیغ دهندگان، درصدی را بعنوان حقالعمل دریافت مینمایند. "ادآتلت" از جمله این شرکتها میباشد .
اشکال مختلف تبلیغات به شکلهای گوناگونی که تبلیغدهندگان برای نشان دادن تبلیغ خود در فضای اینترنت از آنها استفاده مینمایند، اشاره دارد. مانند بنرها، بنرهای دارای غنای رسانهای، نامههای تجاری و تبلیغات مبتنی بر بازی نمونه ای از این موارد هستند.
بنرها به دو شکل ثابت و متحرک طراحی میشوند. بنرها بدلیل هزینه کم در طراحی و پست از متداولترین روش های تبلیغات اینترنتی به حساب میآیند. بنر ثابت، بنری است که تبلیغ را بصورت یک تصویر و در اندازه ای ثابت ارائه میکند. از آنجاکه بنرها در بسیاری از سایتها نمایش داده میشوند، تعداد بازدید بالایی دارند ولی نرخ کلیک در آنها پائین است.
بنرهای انیمیشندار یا گیف (gif)، در واقع بنرهای ثابتی هستند که از فنآوری انیمیشن در طراحی و ساخت آنها استفاده شده است. این نوع بنرها بدلیل برخورداری از انیمیشن، نسبت به بنرهای ثابت معمولا تعداد کلیک بالاتری دارند. بنرهای ثابت و انیمیشندار هر دو روش های مناسبی برای معرفی نام تجاری میباشند. شکل دیگری از بنرها، بنرهای تعاملی هستند. در این نوع بنرها که به تازگی بسیار مشهور شدهاند، برای کاربران این امکان فراهم است که ارتباط دو طرفهای را با طراحان تبلیغ برقرار نمایند. به عنوان مثال گزینههایی به منظور ورود اطلاعات برای کاربران را در نظر میگیرند و به تناسب اطلاعاتی را که کاربران وارد میکنند، پاسخهایی به آنها داده میشود. از بنرهای تعاملی غالباً در خریدها و ثبتنامهای اینترنتی و مواردی از این قبیلاستفاده می شود. در بیشتر موارد بـنرهای تعاملی با استفاده از HTML , Java Script , Java Applet ساخته میشوند. امروزه بنرها اشکال، اندازهها و روشهای ارائه استانداری دارند.
از گذشته دور، سرگرمی یکی از شیوههای مورد استفاده در تبلیغات بوده است. بر این اساس بازیهای اینترنتی میتوانند فرصت مناسبی را برای تبلیغات فراهم آورند. ارائه دهندگان تبلیغات مبتنی بر بازی، فروشندگان بازیهای اینترنتی هستند. این نوع از تبلیغات برای افرادیکه در حال بازی هستند به دو صورت ارسال میشوند. در روش اول که بسیار متداول است، تصاویر تبلیغاتی، جایگزین تصاویر بازی اینترنتی میشود. در نتیجه افرادیکه در حال بازی هستند، به شکل مجازی تحت تاثیر تبلیغ مورد نظر قرار میگیرند. در روش دیگر کل بازی به قسمتهای مختلفی تقسیم میشود و افرادیکه در حال بازی هستند باید قبل از رفتن به مراحل بعدی بازی، تبلیغ خاصی را ببینند و یا تعاملاتی را انجام دهند. در این روش تبلیغ دهندگان پاسخهای تعاملی بیشتری را دریافت مینمایند چراکه افرادیکه در حال بازی هستند، تمایل به ادامه بازی دارند.
از آنجائیکه تبلیغات مبتنی بر بازی معمولاً از تکنولوژی چند رسانهای استفاده میکند، هزینه بیشتری برای ایجاد و اجرای آنها صرف میشود. علاوه بر اینکه این نوع تبلیغات در جلب توجه بینندگان بسیار موفق هستند، ولی مخاطبان آن تنها به افرادیکه بازی را انجام میدهند محدود میشوند. محدودیت دیگر این نوع از تبلیغات ناخرسندی برخی از افراد از تبلیغات در هنگام بازی است.
نامه همواره یکی از ابزارهای بازاریابی و تبلیغات بوده است. با افزایش روزافزون استفاده از پست الکترونیک این ابزار به شیوه تاثیرگذاری برای تبلیغات اینترنتی تبدیل شده است. تبلیغات از طریق پست الکترونیک ابزاری مقرون به صرفه است که از نرخ پاسخگویی نسبتا بالایی نیز برخوردار است. همچنین این ابزار موجب وفاداری مشتریان و ارتقا سطح تعامل مشتری و تبلیغ دهنده و نیز موجب تقویت نام تجاری میشود . ضمن اینکه در جذب و نگهداری مشتریان نیز ابزار بسیار کارآمدی است.
انواع مختلفی از تبلیغات مبتنی بر پست الکترونیک وجود دارد. یک نوع از تبلیغات مبتنی بر پست الکترونیک، خبرنامههای اینترنتی هستند که توسط شرکت و یا نماینده فروش شرکت ارائه شده و برای گروه خاصی که علایق مشترکی در مورد کالا و خدمات دارند ارسال میشوند . ارسال خبرنامهها در بسیاری از موارد با کسب اجازه از مشتریان و بصورت ادواری صورت میگیرد. نوع دوم، گروههای گفتگو هستند که در میان گروهی از مخاطبین با علایق مشترک ایجاد میشوند. در این نوع از تبلیغات پیام الکترونیکی که برای اعضا فرستاده میشود، گفتگویی را در مورد موضوعی خاص میان آنها ایجاد میکند. بسیاری از گروهای گفتگوی موفق، یک هماهنگکننده یا مدیر دارند، که تصمیم میگیرد چه پیامهایی برای اعضا ارسال شود. نوع سوم شامل یک کانال بازاریابی است که افراد در آن عضو شده و براساس علایق اعضاء، پیامهای تبلیغاتی برای آنها ارسال میشود. هر کانال بر روی اخبار گروه مشخصی از کالاها و خدمات تمرکز میکند. در ضمن اطلاعات هر کانال هر چند مدت یکبار به روز میشود.
از آنجائیکه به راحتی میتوان نامههای الکترونیک تجاری را ایجاد و از طریق اینترنت ارسال نمود، ابراز ارزان و نیز اثر بخشی برای تبلیغات به شمار میآید. تحلیل عملکرد این نوع تبلیغات نیز به راحتی قابل انجام است. با این وجود تبلیغات مبتنی بر پست الکترونیک با محدودیتهایی نیز مواجه است. اولین مشکل این است که کاربران اینترنت غالباً تعداد زیادی نامه الکترونیکی حاوی تبلیغات دریافت میکنند که این امر میتواند باعث ایجاد تاثیرات منفی در آنها شود، در نتیجه عموماً نامهها بدون آنکه مطالعه شوند، حذف میشوند. مشکل دیگر این است که تمامی سرورهای پست الکترونیک فرمت HTML را ندارند لذا ردیابی نامهها از طریق نرخ کلیک در آنها دشوار است.